راهنماي تفسير نتايج آزمايش خون

قند و چربي هاي خون
 

آزمايش خون
 

براي اغلب ما اين اتفاق افتاده است كه نسبت به تفسير نتايج آزمايش خون خود يا نزديكان مان حساس شده باشيم. البته اغلب نتايج آزمايشات خون همراه با مقادير مرجع و رفرانس هستند كه كار را بسيار راحت نموده است. با وجود اين، در بعضي موارد، علامت هاي اختصاري و يا در برخي موارد اطلاعات مختصر ما در مورد نقش بعضي مواد شيميايي در بدن، ممكن است ما را گيج كنند كه البته همين اتفاق، ما را به دانستن سريع تر نتيجه آزمايش حساس تر مي كند. در اغلب موارد، به دنبال بروز مشكل يا بيماري مكلف به انجام تست خون مي شويم، اما در موارد بسياري هم تغييراتي در اجزاء خوني ما رخ مي دهد كه بدون انجام آزمايش هيچ موقع متوجه آن نمي شويم و اين تغييرات در درازمدت بر روي سلامتي ما اثر سوء خود را نشان مي دهند. امروزه، نتايج آزمايشات خون در قسمت هاي هماتولوژي، بيوشيمي، ايمونولوژي و ارزيابي هورمون ها به تفكيك ارائه مي شوند. مي توان گفت بيشترين تأثير تغذيه در قسمت بيوشيمي خون قابل مشاهده است. چون مواردي نظير قند خون، چربي خون، اوره و ... در اين بخش اندازه گيري مي شوند. در اين مقاله سعي شده است اطلاعات مختصري راجع به اجزاء تفكيك شده در قسمت بيوشيمي خون آورده شود. اين توضيحات فقط به عنوان يك راهنماي اوليه ارائه مي شوند تا شما با مكانيسم عمل مواد شيميايي حمل شده در خون بيشتر آشنا شويد. هرگونه تفسير دقيق نياز به تداخل و دقت پزشك مورد نظر دارد و خارج از حوصله اين بحث است.

گلوكز يا قند خون (Fasting Blood sugar FBS):
 

آزمايش قند خون
 

اين ماده منبع اصلي تأمين انرژي در تمام موجودات زنده است. براي اندازه گيري قند خون فرد حتماً بايد ناشتا باشد، به همين دليل واژه Fasting به كار مي رود، يعني بعد از مدت كوتاهي گرسنگي قند خون اندازه گيري شده است. اين مدت حدود 10 تا 12 ساعت مي باشد.
اگر سطح قند خون فردي بعد از 12 ساعت ناشتا بيشتر از 105 ميلي گرم در دسي ليتر باشد، نشان دهنده استعداد ابتلاء وي به ديابت در طي ده سال آينده است. ميزان نرمال قند خون بين حداقل 65 تا 70 و حداكثر 100 تا 110 در محدوده بالا مي باشد، البته افزايش خفيف قند خون ممكن است در اثر دريافت اخير فرد باشد، اما اگر در آزمايشات مكرر ميزان آن تغييري نكرد، فرد نياز به توصيه هاي رژيمي براي پيشگيري از ابتلا به ديابت در آينده دارد.

كلسترول (chol):
 

ماده چرب زردرنگي است كه در خون جريان دارد و افزايش سطح آن با افزايش ريسك بيماري هاي قلبي رابطه مستقيم دارد. وجود كلسترول براي بدن حياتي است، زيرا اعمال مهمي در بدن انجام مي دهد، مثلاً براي عملكرد فيبرهاي عصبي، تشكيل نمك هاي صفراوي، حفظ ساختمان غشاء سلول ها و به عنوان پيش ساز هورمون هاي جنسي در بدن كاربرد دارد. ميزان بالاي آن در آزمايش نشان دهنده افزايش مصرف قند و كربوهيدارت و چربي در رژيم است و سطوح پايين آن نشان دهنده چربي كم در رژيم، سوء تغذيه و ... مي باشد. تقريباً 40 درصد كلسترول از منابع غذايي تأمين مي گردد (بقيه توسط خود بدن ساخته مي شود)، بنابراين با رژيم كم كلتسرول مي توان آن را به راحتي تنظيم نمود. بيشتر منشأ كلسترول رژيم، چربي هاي اشباع موجود در محصولات گوشتي حيواني و فرآورده هاي لبني پُرچرب هستند. كلسترول خود شامل دو نوع HDL و LDL است.

آزمايش چربي هاي خون
 

LDL:
 

LDL به نام "كلسترول بد" هم خوانده مي شود و در واقع براي بدن ضروري است. چون كلسترول ساخته شده در كبد را براي نيازهاي ساختماني سلول حمل مي نمايد. اما مقادير اضافي آن در ديواره رگ ها و بافت ها رسوب مي كند. توصيه پزشكان كاهش سطح LDL به كمتر از 130 ميلي گرم در دسي ليتر است كه البته در افرادي كه دچار بيماري هاي قلبي هستند، بهتر است حتي به كمتر از 100 ميلي گرم در دسي ليتر هم برسد.

HDL:
 

HDL به "كلسترول خوب" معروف است، زيرا وظيفه آن برداشت كلسترول اضافي از ديواره رگ ها و انتقال آن به كبد براي دفع كلسترول مي باشد. ميزان كم HDL در آزمايش، نشان دهنده دريافت رژيم غذايي غني از كربوهيدرات تصفيه شده است. ميزان HDL حدود 20 درصد كل كلسترول است. در بعضي آزمايشات نسبت كلسترول به HDL نيز آورده مي شود كه بهتر است كمتر از 5 باشد. مناسب ترين ميزان آن در مردان بزرگسال بيشتر از 40 و در زنان بزرگسال بيشتر از 50 است. هرچقدر مقاير بيشتر باشد از نظر سلامتي مناسب تر است. در واقع نسبت LDL به HDL ارزش تشخيصي زيادي دارد و بهتر است اين نسبت كمتر از 3 باشد. در افرادي كه اين نسبت در آن ها بين 3 تا 6 قرار دارد، جزو گروه ريسك متوسط هستند و اگر اين نسبت بيشتر از 6 باشد، در گروه پُرخطر براي ابتلا به بيماري هاي قلبي قرار مي گيرند.

چربي خون (TG= تري گليسيريد):
 

تري گليسيريد ها در واقع دسته اي از چربي هاي بدن هستند كه به عنوان سوخت و تأمين انرژي براي متابوليسم بدن به كار مي روند. افزايش سطح آن ها در خون معمولاً نشانه دريافت زياد كربوهيدرات است و كاهش آن در هيپوتيروئيدي، سوء تغذيه و سوء جذب مشاهده مي شود و در مقايسه با كلسترول، ارتباط ضعيف تري با بيماري هاي قلبي دارد. سطح آن به دريافت اخير غذايي بسيار حساس است (خوردن غذاي سبك قبل از آزمايش و حتي الامكان مصرف آن عصر روز قبل به طوري كه 12 ساعت ناشتا رعايت شود، يكي از همين دلايل است) ميزان مناسب تري گليسريد، معمولاً زير 150 تا 200 بوده و در شرايط سني مختلف متفاوت است. اگر ميزان اندازه گيري شده، ضمن رعايت رژيم غذايي مناسب، بالاتر از 200 بود، توصيه جدي به انجام تمرينات ورزشي منظم روزانه مي شود.
منبع: نشريه دنياي سلامت شماره 68